Molentaal
Ieder beroep kent zijn eigen 'vakjargon'. Met uitzondering van de pagina "technische gegevens", die voor de meer doorgewintende molenliefhebber bedoeld is, proberen we inhoudelijk termen en uitdrukkingen te beperken.
Maar... het is wel leuk je kennis te laten maken met de taal van de molen zélf.
Door de eeuwen heen kon men door de stand van de 'wieken-in-rust' mededelingen doen over grote afstand. Dat was vroeger vanwege het niet aanwezig zijn van een telefoon erg handig...
Hieronder afbeeldingen van algemene aard en hun betekenis.
Voor alle duidelijkheid; de molenwieken draaien tegen de richting van de klok in!.
- Vreugdestand. De wieken staan 'komend'. Gebruikt bij de geboorte van een baby binnen het molenaarsgezin. Tegenwoordig wordt de stand breder gebruikt.
- Rouwstand. De wieken staan 'gaand'. Het geeft een overlijden binnen de molenaarsfamilie of directe naasten aan. Deze wordt tegenwoordig ook breder gebruikt, zoals op 4 mei, het overlijden van een collega molenaar of een lid van het Koninklijk Huis.
- Een korte rust stand. Hierop wordt de molen aan de eind van de dag gewoonlijk weggezet. Het werk kan snel worden hervat.
- Overhek of overkruis. Het is bij poldermolens de lange rust stand, korenmolens werkte het hele jaar. In deze stand staan de wieken wat lager en is zo minder kans op inslag van bliksem. Vroeger werden molens dagelijks in stand achtergelaten. In het buitenland zie je dit nog geregeld. Op de oudste foto's van de "Rijn en Lek" is de molen ook in de overhek weggezet. In sommige gevallen in de provincie Utrecht, zoals in IJsselstein, werd de molen op zondagen in deze stand gebruikt.
- Spoedstand. Deze stand werd in Wijk niet gebruikt.
- Feesttooi. Algemeen feest, bijvoorbeeld voor een huwelijk. In Wijk was het vlaggenvertoon heel wat minder uitbundig. Hier werd de molen overhek gezet met een vlag aan een stok aan de bovenste 2 wieken.
De standen van de wieken zijn niet overal in Nederland hetzelfde. In het Zuidoosten van Nederland is het net even anders: Zo is de rouwstand daar wat bij ons de vreugdestand is.
Andere taferelen, zoals vlaggenlijnen, of vlaggen die aan de wieken zijn vastgebonden bij een draaiende molen, gaan niet terug naar een jarenlange traditie. Dit is pas in de jaren '70 ontstaan en werd in het verleden ook niet gepast geacht. Om deze reden wordt hier op de "Rijn en Lek" zeer terughoudend mee omgegaan.
Molen 'Rijn en Lek' in de rouwstand.